Het oor – zintuig verwondering

Het oor is om te horen

Dat klinkt wat simplistisch en horen lijkt zo vanzelfsprekend. Maar hoe werkt dat nu? En bovendien: ons oor is niet alleen om te horen, maar ook om je evenwicht te bewaren.

De onderdelen van het oor

De oorschelp en de gehoorgang kun je goed zien. Wat je misschien niet zou verwachten: de oorschelp blijkt qua aanwezige zenuwen een zeer complex lichaamsdeel te zijn. Zowel direct vanuit de hersenen, als vanuit het ruggenmerg lopen er zenuwen naar de oorschelp. Misschien dat dat verklaart waarom accupunctuur vaak de oorschelp gebruikt.

De binnenkant

Veel interessanter nog wordt het aan de binnenkant. Geluid is niet anders dan trillende lucht en het oor is er voor om die trillingen om te zetten in zenuwimpulsen die naar de hersenen worden getransporteerd. Hoe gaat dat in zijn werk?

De trillende lucht komt tegen het trommelvlies. Via de drie kleinste botjes in het lichaam van een mens (hamer, aambeeld en stijgbeugel) worden deze trillingen (ongeveer 10 keer versterkt) doorgegeven aan het binnenoor. Er zijn zelfs nog spiertjes in het binnenoor die aangrijpen op de botjes om de versterkingsfactor  te kunnen aanpassen: minder versterking bij hard geluid en meer versterking bij zacht geluid. Handig, niet?

De tonen in het slakkenhuis

Het geluid bereikt het binnenoor via het ‘ovale venster’ (waar de stijgbeugel aan vast zit). Dat ovale venster is de ingang van een dubbele buis die is opgerold in de vorm van een slakkenhuis, en daarom ook die naam draagt. In het plaatje hierboven is het slakkenhuis ‘uitgerold’. In het slakkenhuis bevindt zich een membraan met ongeveer 20.000 haartjes, die zijn aangesloten op zenuwen.

De haartjes zijn zó verdeeld over het membraan tussen de twee buizen, dat de korte haartjes aan de voorkant in beweging komen bij de hoge tonen en de langere haartjes aan de achterkant worden bewogen door de lagere tonen. De beweging van de haartjes zorgt voor de zenuwimpulsen. Het slakkenhuis voert op deze manier een soort micro-mechanische Fouriertransformatie uit op het geluid. Dat is een moeilijke manier om te zeggen dat de zenuwen niet zozeer informatie over de trillingen zelf doorgeven, maar informatie over de tonen ín de trillingen.

Hoe bijzonder dat is, is bijna niet uit te leggen! Maar daardoor horen we dus direct tonen en onze hersenen kunnen uit deze tonen een onvoorstelbare schat aan informatie halen. Mijn vader ‘zaliger’ (garagehouder van beroep) kon vaak van afstand horen wat er aan een auto mankeerde. Bedenk ook hoe intens we muziek kunnen ervaren, de variatie, de schoonheid, de emotie en vergeet ook niet de stilte.  En verder hoe we ook kunnen genieten van het fluiten van de vogels, de geruis van de golven aan de zee, het fluisteren van de wind door bomen. Dat alles kan alleen bestaan omdat ons oor op deze manier werkt. Hieronder een doorsnede van de buisjes.

Het wonder

Een mens heeft ongeveer 30.000 genen. Als je kijkt naar een complex orgaan als het oor, hoe verwonderlijk is het dan dat je met zo weinig informatie zoveel details in het lichaam kunt specificeren? We hebben het nog niet eens over de bijzondere chemische samenstelling van de vloeistoffen in de verschillende buisjes.

En in deze verwondering hebben we het nog niet eens gehad over een ander belangrijk deel van het oor: het evenwichtsorgaan. Houd goede moed: dat komt nog!

Als afsluiting nog een filmpje dat bovenstaande zeer illustratief samenvat (in het Engels, maar met bovenstaande uitleg hopelijk goed te volgen).