Toch nog Corona
Waarom over het immuunsysteem? Een week voordat de verplichte registratie van Covid-19 vervalt (op 11 april 2022) werd ik er afgelopen week dan toch nog mee geconfronteerd: Corona. Na een goede kooravond (wat is dat gezond om te doen!) kwam een dag later de boodschap dat één van de aanwezigen besmettelijk was geweest. Gegeven de omstandigheid dat mijn fysieke afstand tot deze persoon ong. 50 cm bedroeg en dat we ongeveer anderhalf uur gezongen hebben, maakte ik me al wat zorgen.
Twee dagen later begonnen de symptomen en weer een dag later was de zelftest positief. Dit werd binnen een halve dag bevestigd door de uitslag van de PCR-test. Nu tel ik officieel mee ;-). Inmiddels is het alweer achter de rug. Vroeger noemde ik dit een stevige verkoudheid of een lichte griep.
Leve het immuunsysteem!
Dit meegemaakt hebbende, besef je weer eens hoe prettig het is dat je een immuunsysteem hebt. Hoe werkt dat eigenlijk? De Wikipedia-pagina is goed te lezen, zeker als je vroeger opgelet hebt bij Biologie. De term ‘macrofaag’ en de functie ervan is mij bijvoorbeeld altijd al bijgebleven.
Naast de biologische beschrijving kun je het immuunsysteem ook karakteriseren in verwonderingen. Bijvoorbeeld door de werking zoveel mogelijk in gewone woorden te beschrijven: het immuunsysteem is dan het verdedigingssysteem van het lichaam tegen ziekten en heeft meerdere verdedigingslinies.
De eerste is de huid, of beter: de grens tussen de buitenwereld en de binnenkant van het lichaam. Die grens zit ook in onze longen en onze darmen. De lucht in onze longen en het voedsel in onze darmen bevinden zich namelijk strikt genomen buiten ons lichaam. Een mens ontwikkelt zich vanaf het embryo-stadium als een soort buis, waarvan alleen de wand zich ontwikkelt tot cellen en organen (daarover later misschien wel meer). Deze eerste verdedigingslinie is vooral een mechanische bescherming. Dingen kunnen er niet (zomaar) doorheen.
Als het toch gebeurt, bijvoorbeeld een wondje, dan zal het lichaam direct actie ondernemen om die breuk in de verdediging te repareren. Een wonderlijk proces op zich:
Binnendringers bestrijden
Stoffen die zijn binnengekomen moeten worden opgeruimd. Maar hoe weet het lichaam nu wat verwijderd moet worden? Het lichaam herkent zichzelf aan de kenmerken die op de eigen cellen zitten. Als er cellen of stoffen met andere kenmerken zijn, is het ‘vreemd’. Dan is nodig onderscheid te maken tussen onschadelijke en potentieel schadelijke stoffen zoals ziektekiemen. Voor een deel is deze kennis om het onderscheid te kunnen maken ‘aangeboren’ en voor een ander deel leert het lichaam al doende. Om ziektekiemen te verwijderen zijn er drie belangrijke manieren.
B-cellen
Een B-cel is een type witte bloedcel en heeft een soort aanhaakpunten die zich hechten aan ziektekiemen. De B-cel gaat dan naar het beenmerg en initieert het aanmaken van plasmacellen en antilichamen. Antilichamen zijn een soort magneten voor de ziektekiemen en schakelen die uit. Het zal duidelijk zijn dat deze manier van werken erg belangrijk is als de ziektekiemen zichzelf vermenigvuldigen (zoals virussen) en dit alles moet daarom voldoende snel werken.
MACROFAAG
Een macrofaag is een cel die een ziektekiem als lichaamsvreemd herkent, zichzelf dan instulpt en de nog onbekende kiem daarin opneemt. De ziektekiem wordt daarna afgebroken. Wat de macrofaag daarnaast nog heel slim doet is het kenmerk van de onbekende ziektekiem bekend maken een zogenaamde T-cel.
t-CELLEN
T-cellen hebben drie voorkomens: T-boodschappercel, T-geheugencel en T-killercel. Het type dat de informatie over de ziektekiem van de macrofaag overneemt is de T-boodschappercel. Hij geeft die boodschap (het kenmerk van de ziektekiem) door aan de eerdergenoemde B-cellen en aan de T-killercellen. De T-killercellen kunnen geïnfecteerde cellen herkennen omdat de ziektekiem in de cel ook aan de buitenkant ervan zichtbaar is. Vervolgens zorgt de T-killercel ervoor dat die geïnfecteerde cel worden afgebroken. De T-boodschappercel verandert zich ondertussen in een T-geheugencel en bewaart deze informatie lange tijd, vaak levenslang. Als de ziektekiem nogmaals langs komt, reageert het immuunsysteem een stuk sneller en voorkomt het nogmaals ziek worden van dezelfde ziekteverwekker.
In onderstaand plaatje (opklikken voor groot) wordt dit schematisch weergegeven.
Kortom: het immuunsysteem is een slim ingericht, betrouwbaar, meerlagige verdedigingsysteem tegen ziektes. En het gaat helemaal vanzelf!
Wat als het nIEt werkt?
Die betrouwbaarheid is belangrijk, want door te ademen en te eten krijgen we letterlijk de hele dag ziektekiemen binnen. Virussen, schimmels en bacteriën vinden voortdurend een weg naar ons lichaam. Die worden allemaal netjes weggewerkt en meestal merken we daar helemaal niets van. En als we ziek worden, leert ons lichaam daarvan.
In zeldzame gevallen werkt het immuunsysteem zodanig onvoldoende, dat leven in de gewone lucht onmogelijk is. De consequentie is dan dat je alleen kunt overleven in een steriele ruimte:
Ons immuunsysteem is dus vrijwel altijd een effectieve bescherming tegen ziekte. Dit systeem werkt bijna altijd geruisloos. En dat maakt het des te verwonderlijker.
Tot slot een interessante lezing (15 minuten) van de Nederlandse Universiteit:
Recente reacties