Wonderlijk heelal: Jupiter

Het heelal, Heel-al

Zoals de naam al zegt omvat het heelal alles. Dichtbij en veraf. Het dichtstbij is natuurlijk de aarde, waar we wonen, werken en plezier maken. Overduidelijk zichtbaar zijn natuurlijk zon en maan. De sterren kunnen we goed zien als het donker genoeg is, en soms een komeet. Maar veel meer kunnen we met het blote oog niet zien. Met telescopen (letterlijk: “ver kijken”) van diverse aard kunnen we veel meer zien en is beter te zien welke verwonderlijke daar afspelen. Ik beperk me tot één onderwerp. Dit keer een planeet, Jupiter. Er is natuurlijk veel meer in het heelal om je over te verwonderen. Later volgen andere voorbeelden.

Het zonnestelsel

Hoewel het voor ons op het oog lijkt dat de zon om de aarde draait, weten we sinds Galileo dat het andersom is. De zon heeft de centrale plek en de aarde draait om de zon. De draaiing van de aarde om zijn eigen as (1 keer per 24 uur) zorgt voor het dag- en nachtritme, de baan van de aarde rondom de zon (1 keer per jaar) veroorzaakt de jaarlijkse cyclus. De ritmes bepalen zo ongeveer alles hier op aarde: ons slapen en wakker zijn, genieten van de lente, puffen in de zomer, de verstilling in de herfst en de rust in de winter. Geheel bepaald door een astronomische realiteit. 

De planeten

De aarde is een planeet die om de zon draait, maar niet de enige. Er zijn er in totaal 8, geteld vanaf de zon: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Een stuk verder naar buiten is er nog Pluto. Omdat die niet aan alle eisen voldoet, is het geen planeet meer, maar wordt Pluto gezien als lid van een grote verzameling objecten (de Kuipergordel) die buiten de baan van Neptunus hun rondjes draaien. Overigens is niet iedereen het met het lot van Pluto eens.

Fascinerend wolkendek

De atmosfeer is van Jupiter is buitengewoon in beweging. De aardse atmosfeer is ongeveer 12 km dik, die van Jupiter is 3000 km dik! Wij kunnen alleen van afstand op de toppen van de wolken kijken en daar zien we dus alleen de buitenkant van. Net zoals op aarde zijn er ‘banden’ te herkennen waarin verschillende (weers)patronen zichtbaar zijn.

Hieronder een serie foto’s die de enorme rijkdom aan details, patronen, wervelingen, cyclonen en kleuren toont. Bijzonder dat wij als mensen in staat zijn om in zo’n detail waar te nemen. Klik op de foto om een grotere versie in een nieuw tabblad te openen en de details nog beter te kunnen zien. 

De zwarte vlek is een soort ‘gat’, misschien wel het oog van een orkaan? Let op de witte spikkels op verschillende plaatsen: dat zijn wolkentoppen.

Deze foto is ‘verscherpt’, waardoor de wervelingen nog duidelijker zijn. Het doet sommige mensen denken aan dolfijnen.

Hier is de kolkende structuur goed zichtbaar. Misschien ziet iedereen er weer wat anders in. Het doe mij aan de Rorschach-test denken. 

Deze foto is bijzonder omdat hier de Jupiter-maan Europa op de voorgrond staat (linksonder) en zijn schaduw zichtbaar is op het wolkendek van Jupiter. Daar is dus een zonsverduistering aan de gang.

Hier Jupiter in zijn geheel: schilderachtige patronen.

Deze foto is in het infra-rood gemaakt, waardoor de temperatuur zichtbaar wordt (in plaats van het gereflecteerde zonlicht). De lichte stukken zijn warmer en geven aan waar je dieper in de atmosfeer kijkt (hoe lager, hoe warmer, net als in onze atmosfeer).

Deze afbeelding geeft zeer prominent de beroemde Grote Rode Vlek weer. Deze is zo groot dat deze al in 1665 werd waargenomen. De vlek is drie keer zo groot als de aarde. Het is een hogedruk gebied met windsnelheden van boven de 400 km/h. De kleur varieert sterk, maar helaas weet niemand waarom de vlek deze kleur heeft. Er moet natuurlijk wat te onderzoeken blijven. Maar voor verwondering is er al reden genoeg.

Uitsmijter: Wat zou je zien als je erlangs vliegt?

De verwondering kan natuurlijk nog groter worden als je er langs zou kunnen vliegen. Nou, dat is gebeurd, niet door mensen, maar door een interplanetaire satelliet. Als afsluiting daarom een film van de Juno missie. Juno is een satelliet die in 2011 is gelanceerd, en sinds 2017 in een baan om Jupiter draait.